Мектеп жасына дейінгі балалар тәрбиесіндегі ұлттық ойындардың тиімділігі. Сыныптан тыс мереке.

Мектеп жасына дейінгі балалар тәрбиесіндегі ұлттық

ойындардың тиімділігі.

Сыныптан тыс мереке.

Бұланды ауданы.

Тоқтамыс ауылы.

Мектепалды даярлық тобының тәрбиешісі: Доматай М.

Негізгі бағыттардың бірі халықтың ұлттық салт-дәстүрлерін есепке ала

отырып, білімі мен білігі жағынан өркениетті елдерге замандастарымен қатар тұра

алатын, бойында ұлттық, отаншылдық рухы мықты Қазақстандықтардың жаңа ұрпағын

тәрбиелеу қажет.

Н.Ә.Назарбаев Ұлтық ойындар-қазақ халқының ерте заманнан қалыптасқан

дәстүрлі ойын-сауықтырудың бір түрі. Оның бастауы алғашқы қоғамдық қауымда

шыққан.Ұлттық ойындар негізінде әр халық түрлі-түрлі жаттығулар жасау жолымен

дене шынықтыру ісінің негізін салды. Бертін келе шынайы спорт ойындарының

шығуына түрткі болды. Оның адам денсаулығын жақсартуда пайдасы зор.Ұлттық

ойындар ата-бабаларымыздан қалған байлығымыз,асыл қазынамыз.Сондықтан,үйренудің

күнделікті тұрмысқа пайдаланудың заманға сай ұрпақ тәрбиелеуде пайдасы орасан

зор. Мектеп жасына дейінгі жас ұрпақтың 

қалыптасуына әсер ететін фактордың бірі, дәстүрлі мәдениетіміздің бір

бағыты халықтың ұлттық ойындары. Ата- бабамыз ойынды тек баланы алдандыру,

ойнату әдісі деп қарамай, ол халықтың ғасырлар бойы жасаған асыл қазынасы,

баланың көзқарасы, мінез-құлқын қалыптастырып бір жүйеге келтіретін тәрбие

құралы деп санаған.Соның бірі қазақтың ұлттың ойынының бірі Тоғызқұмалақ ойыны.

Ұлттық ойын

ойнатудың негізгі мақсаты: 

Балалардың денсаулығын нығайту;·  Денені шынықтыру;·  Мәдениетін қалыптастыру;·  Өзін-өзі тәрбиелеу және жетілдіру.· Ойынды

ойнатумен үйретудің міндеттері:  Қажетті

дене қозғалыс дағдыларын, танымдық-қозғалыс белсенділігін·

арттыру;  Қалыптастыратын дене

жаттығуларының негізгі түрлерімен балаларды· таныстыру;  Денсаулықты нығайтуға бағытталған қозғалыс

әрекеттерімен

дене· жаттығуларының

негізгі түрлерін балаларға меңгерту; 

Қызығушылығын қалыптастырып дамыту.

· Тақырыптың өзектілігі: Ұлттық

ойын- ойын атасы ғана емес, халықтың өткені мен бүгінгісінің көрінісі. Өткізу

формасы Ұйымдастырылған оқу іс- әрекеті Ата-анамен жұмыс Материалдық техникалық

ресурстар Бейне материал Көрнекілік материал Шығу тарихы Өнермен Еңбекпен

Қоршаған ортамен байланысты.

Тоғызқұмалақ

Тоғызқұмалақ — қазақтың ұлттық

дәстүрлі ойындарының бірі, ақыл-ой ойыны. Соңғы деректерге қарағанда, оның шығу

тарихы 4 мың жылдық кезеңді қамтиды. Ал кейбір мамандардың айтуынша, оның пайда

болған кезі бұдан да көп уақыт болуы әбден мүмкін. Тоғызқұмалақ өткен

ғасырларда қазақ даласындағы ең кең тараған ойын болатын.

Тоғызқұмалақ

ережесі. Тоғызқұмалақ

ойыны арнайы тақтада екі адам арасында ойналады. Ойын тақтасы – 2 қазан, 18

отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын басында әр ойыншыға бір қазан, тоғыз отауға

тоғыз-тоғыздан салынған сексен бір құмалақ тиесілі.

Алғашқы

жүріс жасаған ойыншыны – бастаушы, қарымта жүріс жасаған ойыншыны – қостаушы

деп атайды. Кейде бастаушы үшін – ақ жағы, қостаушы

үшін қара жағы деген тіркестерді де қолданамыз.

Жүріс жасау ерекшеліктері. Жүріс ойыншылар тарапынан кезектесіп жүріледі. Жүрісті

кімнің жасайтыны жеребемен немесе қарсыластардың келісімімен анықталады.

• Жүріс
• жасау үшін өз жағыңыздағы отаулардың бірінен біреуін орнына
• қалдырып,қалған құмалақтарды қолға алып, солдан оңға қарай бір-бірлеп
• таратамыз. Тарату сәтінде құмалақтар өз отауларымыздан асып кететін болса,
• қарсыластың отауына таратамыз. Егер соңғы құмалақ қарсыластың тақ санды
• құмалағы бар отауына түсіп, ондағы құмалақтарды жұп қылса (2, 4, 6, 10,
• 12), сол отаудағы құмалақтар ұтып алынып, өз қазанымызға салынады.

Егер соңғы құмалақ қарсыластың жұп санды

құмалағы бар отауына түсіп (3 құмалақтан басқа), тақ қылса немесе өз отауымызға

түссе, құмалақ ұтып алынбайды.

Мәселен, жоғарыдағы тақтадағы алғашқы

жағдайда бастаушы №3 отаудағы 9 құмалағын таратса, соңғысы қарсыласының №6

отауына барып түседі және ондағы 9 құмалақ соңғы құмалақпен 10 болып, ұтып

алынады және қазанға салынады.

Тұздық алу ережесі. Тоғызқұмалақ ойынында құмалақтан басқа ойында бір рет

қарсыластың отауын ұтып алуға да болады. Оны ежелде – “тұзды үй”, қазіргі тілде

– тұздық деп атайды.

• Тұздық алу
• үшін жүріс жасаған кезде, қарсыластың екі құмалағы бар отауынатаратқан
• құмалағыңыздың соңғысын түсіру керек.

Сонда сол отауда қалыптасқан 3

құмалақпен бірге отау да ұтып алынып, ойынның аяғына дейін сіздің меншігіңізге

айналады.

Енді жүріс жасалған сайын тұздық алынған

отауға түсетін бір құмалақ, міндетті түрде сіздің қазаныңызға салынып отырады.

Қазақ ұлты негізінен ұрпақ қамын басты

мақсат етіп қойып, балалардың нағыз азамат болып қалыптасуына аса зор мән

берген. Нәтижесінде дәстүрлі бала тәрбиесінің басты құралы ретінде ұлттық

ойынды орайластырып, дамытып отырған. Қазақ халқы- ұлт ойындары ерлікті,

өжеттілікті, батылдықты, шапшаңдықты тағы басқа қуаты молдылығын, білек күшін

дененің сомданып шынығуын қажет етеді.

Қазақтың ұлттық ойындары: көкпар сайыс,

күрес, теңге алу, қыз қуу, алтын табақ ату т.б. спорттық сипатпен бірге үлкен

тәжірибелік маңызға да ие болды.

Көшпелі қазақтардың өмір-салты

денсаулыққа аса зор мән берген. Атқа міну өнері жас баланы сезімі мен денесін

жаттықтырудың басты және ортақ дәстүріне айналды. Бозбала да, қыз бала да

жастайынан аттың құлағында ойнауға бейімделді, соған тырысты.

Ойын-сауық тәжірибе мен тәсілдің

еркіндігі, тапқырлық пен болжамның қиылысатын шебі, мұрат пен меженің тоғысқан

шеңбері. Жарыссыз ойын, ойынсыз әзіл-қалжың бола берді. Ойында адам

қарсыласының олқы және оң жақтарып дұрыс анықтауға ерекше мән береді. Оның күш

қабілетін тура бағалау ережесіне енеді. Халқымызда қозғалмалы ойындардың түрі

кең таралған.

Ұлтымыздың тұғыры мықты болуында ұлттық

ойындардың ұмытылмай ойналып тұруы да өз үлесін қоспақ.